Ağaç Budama Tanımı ve Amaçları (Doğru budama nasıl yapılır ?)

ağaç nasıl budanır

BUDAMANIN TANIMI VE AMAÇLARI

Ağaca belirli bir şekil vermek, onun büyümesini, çiçeklenmesini ve verimini etkilemek ve düzenlemek, meyvenin kalitesini yükseltmek veya ağaçtaki bir zararlanmayı tamir etmek amacıyla ağaçta bir parçanın kesilmesi bilim ve sanatıdır. Ağaçlarda büyüme ve gelişmeyi etkileyen eğme, bükme, açı açma, tomurcuk koparma, çizme vb olaylarda budamanın kapsamına girer. Budamaya ilişkin tüm uygulamalar ağaç üzerinde fizyolojik bir etki yapar.   Fidanın dikimi sırasında yapılan budamadan amaç, kökle taç arasında bir denge kurmak ve fidanın tutmasını kolaylaştırmaktır.  A ğaçların gençlik döneminde yapılan budamalar, onlara belirli bir şekil vermek, ana dalların doruk dal üzerindeki yerleşimlerini ve sayılarını ayarlamak ve ağaçları kısa sürede verime yatırmak amacıyla yapılır.  Güneş ışığının ağacın iç kısımlarına girmesini sağlayarak yaprakların özümleme etkinliğini arttırmak böylece iç kısımlarda da verimli sürgünler oluşturmak; meyvelerin renk ve irilik yönünde kalitelerini yükseltmek, budamanın önemli amaçları arasında yer alır.  Birlikte ağacın veya dalların gelişmesine engel olan dalların budanması. Çiçeklenmeyi arttırmak amaçlı budama yapmak.  Yaşlanmayı yüz tutmuş ağaçlarda, tür ve çevre koşullarının elverdiği ölçüde yoğun budama yaparak, dal ve sürgünleri yenilemek, böylece ağaçları gençleştirerek verim çağını uzatmak da budamanın bir amacıdır.  Budamanın amaçları arasında, hastalık ve zararlılarla mücadele işlerini kolayca ve yöntemine uygun yürütebilmek, meyve toplamanın rahatça yapılabilmesini sağlamak gibi hususlarda bulunmaktadır.

PEYZAJDA YAPILAN BUDAMALARIN AMAÇLARI;

Peyzajda bitkilerin kullanılabilirlikleri için görünüm en önemli unsurdur. Çoğu peyzajda bitkilerin doğal formu en iyidir. Bitkiler iyi budandıkları zaman, budandıklarını anlamak zordur.

1. Sık çitlerin bakımı için budama yapmak.

2. Özel bahçe şekilleri veya ağaç formları için bakım yapmak amacıyla budama yapmak. 

3. Hayvanlar, böcek sarmaları, rüzgâr, hastalık ve diğer mekanik zararlardan kurtulmak amaçlı budama yapmak.

4. Bitki ölçülerini kontrol altında tutmak amacıyla budama yapmak.

5. Her dem yeşil bitkileri iyi oranlarda muhafaza etmek amacıyla budama yapmak.

6. İstenmeyen dalları, dip sürgünlerini ve bitki görünümünü bozan dalları uzaklaştırmak amacıyla budama yapmak.

7. Aşırı kumlu topraklarda, yeterli kök yapısını ulaşamamış yâda kök sitemi güçsüz ağaçlarda ağaç devrilmelerini önlemek amacıyla dal budaması yapmak.

8. Ölü dalları uzaklaştırmak amacıyla budama.

9. Telefon kabloları, trafik ışıkları, sokak lambalarına müdahale eden dalları yok etmek amacıyla budama yapmak.

10.  Kavşaklarda görüntüyü gizleyen dalları budama.

11. Güvenlik amacıyla ev girişlerini gizleyen ağaç veya çalı dallarını budama.

12. Bonsai (özel tekniklerle ağaçların saksılar içinde budanarak ve bodurlaştırarak büyütülmesi sanatı) amaçlı budama yapmak.

 AĞAÇLARDA BUDAMA

Ağaçların budanmasında 3 tip yaygın olarak kullanılır.

1. Taç inceltmek: Genç ağacın tepesinden bazı dallar seçilerek budama işlemi gerçekleştirilir.

2. Taç kaldırma: Sokak, kaldırım ve çim yüzeylerin üzerini daha temiz yapmak amacıyla ergin veya gelişmekte olan ağaçların alçak dallarını budama.

3. Taç azaltma: Ağacın ağırlığını azaltmak amacıyla ağacın tepesinde bulunan geniş dalların budanması.

DOĞRU ŞEKİLDE DAL BUDAMASI

1. Sürgün veya dalları kısaltmak için tomurcuğun üzerinden 64 cm mesafeli budama yapılır.

2. Bitkinin o doğrultuda büyüye bilmesi için daima bir tane tomurcuğun üzerinden budama yapılır. 

BÜYÜK DALLARIN BUDANMASI

1. Büyük dalların budanmasında, ağaç kabuğunu yırtmaktan kaçınmak için 3 veya 4 kesim yapmak gerekir. İlk kesim dalın alt kısmından veya gövdeden uzaklığı 45 cm olacak şekilde yapılmalıdır. İkinci kesim dalın üst kısmından, gövdeden uzaklığı 48 cm olacak şekilde yapılmalıdır.

2. Dalı ana gövdeden ayıracak son kesimi yapmadan önce dalın gövdeye bağlandığı kök kısmını belirlemek gerekir.

3. Üçüncü kesim, doğruca dal aşağıya doğru kesilerek yapılabilir ve dal ayrılır. Eğer ayırma sırasında dalın alt kısmında kabukta yırtılma ihtimali varsa, ilk önce alt kesim yapılır ve daha sonra dal aşağı doğru kesilir.

BUDAMA ZAMANI

Budama, yılın çeşitli zamanlarında yapılabilir. Yazın büyüme döneminde ve kışın durgun mevsimde budamaya yönelik çeşitli işlemler gerçekleştirilir. Yaz ve kış budamalarının ağaç üzerine etkileri farklıdır. Bazen bu etkilerden birbirini tamamlayıcı yönde yararlanılabilir.   YAZ BUDAMASI    Yaz budaması, ağaçlarda yapraklanma ile başlayıp, sonbaharda yaprakların dökümüne kadar devam eder. Bu dönem içerisinde, yeni oluşan sürgünlerin koparılması (koltuk alma), sürgün büyümesinin çeşitli dönemlerinde tepe kısmının kesilmesi (uç alma, tepe alma), sürgünün tamamen kesilmesi, vb. kesme işlemleriyle, bilezik alma, boğma, açı açma, eğme, bükme gibi uygulamalar yaz budaması kapsamında incelenir.

KIŞ BUDAMASI

Budama işlemlerinin büyük bölümü, kış budaması zamanında yapılır. Dal ve sürgünler özellikle bu dönemde ayıklanır ve kısaltılır. Kış budaması sonbahar yaprak dökümünden sonra başlar, ilkbaharda tomurcuklar kabarmaya başlayana kadar devam eder. Sonbaharda yaprakların sararmaya başlamasından sonra sıcak bölgelerde badem gibi bazı türlerde yapılan budamaların zararlı olmadığı konusunda da araştırma sonuçları bulunmaktadır.

Ilıman iklimli bölgelerde budama sonbahardan ilkbahara kadar havanın uygun olduğu her zaman yapılabilir. Genel olarak erken çiçeklenen badem ve şeftali gibi türlerin bahara doğru budanması yararlı olur. Çünkü erken budanan türlerde çiçeklenmede erken olmakta, bu nedenle de ilkbahar donlarının zararı artabilmektedir. Ancak ilkbaharda don ihtimalinin olmadığı bölgelerde ilkbaharda budama yapılabilir. Böyle bölgelerde elma, armut gibi meyveler uygun olan her zamanda budanabilir.  İklimi sert geçen Orta Anadolu, Doğu Anadolu gibi bölgelerde tüm meyvelerde budamaların bahara doğru yapılmasında yarar vardır. Çünkü don olayları ağaçlara zarar verebilir. Mevsimin gidişine göre Şubat ayı sonları ile Mart ayı başları budama için elverişli olabilir. Böyle bölgelerde bahar geç geldiği için kayısı, badem, şeftali gibi türler önce; elma armut gibi türler daha sonra budanabilir.   

SONUÇ

Budama ister peyzaj ağaçlarında ister meyve ağaçlarında yapılsın uzman kişiler tarafından yapılmalıdır. Yanlış yapılan uygulamalarda budamalar ağacı zayıflatır, genç ağaçlarda verime yatmayı geciktirir. Ayrıca toplam verimin azalmasına da yol açar. Dal ve sürgünlerin yöntemine uygun olarak budanmaması çürümelere neden olabilir. Bu ve benzer olumsuzlukları gidermek amacıyla tekniğine uygun budama yapılmalıdır.